Critical Thinking คืออะไร ? ทำไมถึงสำคัญในยุคปัจจุบัน !

กล่าวกันว่า ในยุคศตวรรษที่ 21 เป็นยุคแห่งการเปลี่ยนแปลงและเปลี่ยนผ่าน ซึ่งจะต้องมีการพัฒนาทักษะต่างๆ มากมายให้ก้าวทันความเปลี่ยนแปลงของโลก นอกจาก Hard Skills อันเป็นทักษะความสามารถเฉพาะที่ใช้สำหรับการทำงานหรือการประกอบอาชีพ รวมถึง Soft Skills คือทักษะที่ใช้ในการดำเนินชีวิตแล้ว ยังจะต้องมีทักษะที่เรียกว่า Critical Thinking หรือการคิดในเชิงวิเคราะห์วิพากษ์ เนื่องจากยุคปัจจุบันเป็นยุคแห่งข้อมูลข่าวสาร เป็นยุคแห่งการสร้างและนำเสนอ Content ดังนั้น จึงเป็นเรื่องจำเป็นที่จะต้องมีทักษะดังกล่าวที่จะสามารถช่วยคัดกรอง กลั่นกรอง วิเคราะห์แยกแยะสื่อข้อมูลข่าวสารต่างๆ เหล่านี้ได้ รวมถึงการใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆ ด้วย มาทำความเข้าใจกันให้มากขึ้นว่า Critical Thinking คืออะไร ? แล้วทำไมถึงสำคัญในยุคปัจจุบัน ผ่านบทความนี้ได้เลยค่ะ

Critical Thinking คืออะไร ?

Critical Thinking คือการคิดอย่างมีวิจารณญาณ เป็นกระบวนการคิดอย่างมีเหตุและผล มีการวิเคราะห์ พิจารณา เพื่อหาข้อเท็จจริงและทำความเข้าใจกับปัญหาหรือเรื่องราวนั้นๆ อย่างละเอียด มีการหาข้อมูล หาหลักฐานมาสนับสนุนในความเชื่อ หรือการ

กระทำนั้นๆ โดยปราศจากการใช้อารมณ์ ความเชื่อส่วนตัว ประสบการณ์ และทัศนคติของตัวเอง เพื่อเป็นการประกอบการตัดสินใจ หรือเพื่อลงมือทำสิ่งต่างๆ ต่อไป รวมถึงเป็นวิธีการแก้ปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพด้วยค่ะ เรียกอีกอย่างว่า การคิดเชิงวิพากษ์นั่นเอง

Critical Thinking คืออะไรที่สำคัญมากในยุคปัจจุบัน เป็นทักษะที่จำเป็นในการดำเนินชีวิตในยุคที่เต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสาร ที่หลั่งไหลมาจากสื่อต่างๆ มากมาย โดยเฉพาะจากสื่อออนไลน์ที่มีอิทธิพลอย่างมาก และบางครั้งอาจเป็นข้อมูลที่ไม่เป็นความจริง เป็นข้อมูลข่าวสารที่ไม่มีคุณภาพ ดังนั้น จึงต้องมีวิจารณญาณในการเสพสื่อหรืออ่านข้อมูลข่าวสารมากๆ มีการคัดกรองข้อมูลต่างๆ ว่าเชื่อถือได้หรือไม่ เป็นความจริงหรือไม่ ทั้งนี้ Critical Thinking ไม่ได้ใช้เพื่อการเสพสื่อเพียงอย่างเดียว แต่ยังสามารถใช้แก้ปัญหา หรือใช้ประกอบการตัดสินใจเรื่องสำคัญต่างๆ ในชีวิตได้ด้วยค่ะ

กุญแจสำคัญของการมี Critical Thinking คืออะไร บ้าง ?

1. มีความสงสัยอยากรู้อยากเห็น

การมีความสงสัยใครรู้และไม่กลัวที่จะตั้งคำถาม จะนำมาซึ่งการได้รับข้อมูลอย่างรอบด้าน คนที่มีทักษะด้าน Critical Thinking คือคนที่ชอบตั้งคำถามกับสิ่งต่างๆ ก่อนที่จะปักใจเชื่อว่าเป็นความจริง เช่น ข้อมูลนี้เป็นความจริงที่ไม่ ทำไมถึงเป็นแบบนั้น มีสาเหตุมาจากอะไร ฯลฯ จากนั้นก็จะไปหาข้อมูลเพิ่มเติมหรือสอบถามคนอื่นๆ เพิ่มเติม และนำมาวิเคราะห์ ประกอบการตัดสินใจต่อไป

2. มีทักษะในการหาข้อมูลข่าวสาร

สืบเนื่องมาจากข้อที่ 1 เมื่อเกิดความสงสัยหรือเกิดคำถามขึ้นในใจแล้ว ต่อมาก็จะต้องทำการหาข้อมูลหรือค้นหาความจริง และนำมาวิเคราะห์ว่ามีความน่าเชื่อถือหรือไม่ เช่น หาข้อมูลจากหน่วยงานที่เป็น Official หรือจากแหล่งข่าวหรือแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้ เพื่อนำมาประกอบการตัดสินใจต่อไป

3. การที่รู้ว่าอคติของตัวเองคืออะไร

สิ่งหนึ่งที่จะทำให้เกิดการตัดสินใจที่ผิดพลาด หรือเกิดการนำไปสู่การเชื่อข้อมูลข่าวสารที่ผิดๆ คือการมี bias คือการมีอคติ หรือมีความลำเอียงนั่นเอง เช่น ข้อมูลนี้มาจากเพื่อนสนิทของเรา เราก็เลยเชื่อ ทั้งๆ ที่ไม่ได้ฉุกคิดหรือไตร่ตรองก่อนว่า เป็นความจริงหรือไม่ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจนอีกอย่างหนึ่งคือ ในการตัดสินใจจ้างงานผู้สมัครงานแต่ละคน ซึ่งคนที่เป็น HR อาจตัดสินใจจาก bias ของตัวเอง เช่น เรียนจบจากสถาบันเดียวกัน เป็นคนจังหวัดเดียวกัน แต่ถ้ามีการรู้เท่าทันถึงการมี bias ของตัวเอง ก็จะมีการพิจารณาอย่างเป็นธรรมมากขึ้น และตั้งอยู่บนความสมเหตุสมผลมากขึ้น

4. มีทักษะในการอนุมาน

การอนุมาน คือการคาดการณ์ผลลัพธ์โดยใช้ข้อมูลที่มีอยู่ กระบวนการคิดแบบ Critical Thinking คืออะไรที่เป็นขั้นเป็นตอน ภายหลังจากการหาข้อมูลครบถ้วนแล้วนั้น ก็มาถึงขั้นตอนการประมวลผลและหาข้อสรุป อธิบายให้เห็นภาพก็คือ การขมวดปมข้อมูลทุกอย่างออกมาเป็นข้อสรุปนั่นเองค่ะ เพราะถ้ามีข้อมูลที่มากล้นแต่ไม่สามารถคัดกรองออกมาหรือเกิดการกลั่นกรอง ตกตะกอนออกมาได้ในที่สุด ก็ไม่สามารถนำไปสู่การกระทำหรือการตัดสินใจอย่างมีวิจารณญาณได้

ลักษณะของคนที่มี Critical Thinking

เพื่อให้เห็นชัดเจนและเข้าใจมากยิ่งขึ้น มาดูกันค่ะว่า คนที่มี Critical Thinking คือคนที่มีลักษณะแบบใดกันบ้าง

• จะตั้งคำถามกับข้อมูลหรือสารที่ได้รับมาก่อนที่จะปักใจเชื่อว่าข้อมูลนั้นเป็นความจริง และพยายามหาข้อมูลว่า สิ่งนั้นเป็นความจริงหรือไม่ 
• คนที่มีรูปแบบการคิดเชิงวิพากษ์ จะมี Problem Solving Skill คือ ทักษะการแก้ปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพ โดยจะระบุปัญหา วิเคราะห์ปัญหา และแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ มากกว่าการใช้สัญชาตญาณของตัวเอง 
• เข้าใจถึงความเชื่อมโยงของข้อมูลในส่วนต่างๆ เพื่อนำมาประเมิน คัดกรอง และหาข้อสรุป
• สามารถรับรู้ถึงความไม่สอดคล้องหรือความไม่เป็นเหตุเป็นผลของประเด็นที่เกิดขึ้นได้ 
• สามารถประเมินตนเองได้ว่า ความคิด ความเชื่อ ความรู้สึกที่เกิดขึ้น เกิดจากความอคติหรือความลำเอียงส่วนตัวหรือไม่

ความสำคัญของการคิดแบบ Critical Thinking คืออะไร ?

1. ช่วยให้เราสามารถตัดสินใจได้ดีขึ้นในเรื่องที่สำคัญต่างๆ เช่น การเลือกสายการเรียน การเลือกอาชีพ เพราะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ จะทำให้เรามีข้อมูลเพื่อประกอบการตัดสินใจในระดับหนึ่ง และสามารถตัดสินใจอย่างมีเหตุมีผลได้ 
2. ทำให้เราแก้ปัญหาได้ดีขึ้น ซึ่งการมีทักษะในการแก้ปัญหาที่มีประสิทธิภาพ จะทำให้เราสามารถปรับตัวเข้ากับความเปลี่ยนแปลงได้ สามารถเผชิญหน้ากับความท้าทายได้ และสามารถรับมือกับสถานการณ์ที่ทำให้อึดอัดหรือลำบากได้ 
3. ช่วยปรับปรุงทักษะการค้นคว้าข้อมูล  Critical Thinking คืออะไรที่จะทำให้เรามีทักษะในการหาข้อมูลมากขึ้น สามารถคัดกรองข้อมูลได้ดีขึ้น และเชื่อมโยงข้อมูลที่เกี่ยวข้องมาสรุปเป็นประเด็นเดียวกัน เพื่อนำไปสู่เลือกเชื่อถือข้อมูลที่มีความถูกต้องได้ 
4. ทำให้เรามีความคิดสร้างสรรค์มากขึ้น เนื่องจากการคิดเชิงวิพากษ์อาจนำมาสู่การเกิดความรู้ใหม่ๆ จากการเชื่อมโยงของข้อมูลต่างๆ ก่อให้เกิดวิธีการคิดแบบใหม่ องค์ความรู้ใหม่ๆ นั่นเอง
5. เสริมสร้างการเรียนรู้ การมี Critical Thinking จะกระตุ้นการเรียนรู้ใหม่ๆ ไม่ว่าจะเพื่อการคัดกรองข่าวสารอย่างมีวิจารณญาณ การตัดสินใจอย่างมีเหตุผล หรือเพื่อการแก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ และ Critical Thinking ยังส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตอีกด้วย

วิธีพัฒนาทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ

ถ้าใครอยากมีทักษะการคิดแบบ Critical Thinking กันมากขึ้น ก็สามารถฝึกได้ ซึ่งวิธีการฝึกหรือการพัฒนาตัวเองให้มีการคิดเชิงวิพากษ์ให้มากขึ้นนั้น ทำได้ไม่ยากเลยค่ะ ไปดูกันเลย

• ถามให้มากขึ้น อย่ากลัวที่จะตั้งคำถาม 
• ตรวจสอบความคิด ความเชื่อของตัวเองว่า มาจากกระบวนการคิดที่ถูกต้องหรือไม่ ปราศจากอคติหรือความลำเอียงแล้วหรือไม่
• ค้นหาวิธีการแก้ปัญหาใหม่ๆ ทั้งในเรื่องงานและเรื่องส่วนตัว
• ก่อนที่จะเชื่อสัญชาตญาณของตัวเอง ให้ไตร่ตรองความเป็นเหตุผลให้มากขึ้น
• พัฒนาทักษะการฟัง ฟังให้มากขึ้น
• ชั่งน้ำหนักถึงข้อดี ข้อเสีย เวลาที่จะตัดสินใจในเรื่องสำคัญ  
• เปิดกว้างทางความคิด เรียนรู้หรือสำรวจแนวคิดใหม่ๆ 
• เล่นเกมที่ต้องใช้ทักษะการคิดวิเคราะห์ให้มากขึ้น

Inspire Now ! : ในยุปัจจุบันที่เต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสาร หลั่งใหลกันมาแทบทุกช่องทาง ทุกเรื่องราว การมี Critical Thinking คือสิ่งที่จะทำให้เราสามารถเลือกรับข้อมูลข่าวสารได้อย่างมีคุณภาพ และมีวิจารณญาณมากขึ้น สามารถคิด วิเคราะห์ แยกแยะ และประมวลของสิ่งที่เป็นความจริง ไม่เป็นความจริงได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะการเลือกเชื่อข้อมูลหรือสารบางอย่าง โดยที่ไม่ได้ผ่านการไตร่ตรองให้ดีก่อน ก็อาจส่งผลเสียต่อตัวเองได้ เช่น ในเรื่องของข้อมูลข่าวสารที่เกี่ยวกับสุขภาพ หรืออาจตกเป็นเหยื่อของข่าวลวงและมิจฉาชีพได้ นอกจากนี้ การมี Critical Thinking ก็จะทำให้เราสามารถตัดสินใจได้ดีขึ้น มีความเป็นเหตุเป็นผลมากขึ้น สามารถแก้ไขปัญหา และหาข้อสรุปได้ดีขึ้น จากทักษะการประมวลผลข้อมูลต่างๆ นั่นเองค่ะ

DIY INSPIRE NOW ทำให้ฉันเป็นคนใหม่ที่ดีกว่าเดิมใช่ไหม ? มาฝึกสกิลการมี Critical Thinking กันเถอะ! ใครมีวิธีพัฒนาตัวเองให้มีการคิดแบบมีวิจารณญาณมากขึ้น คอมเมนต์บอกกันได้เลยนะคะ ♡

อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : tscfm.org, skillsyouneed.com, betterup.com

Featured Image Credit : freepik.com