ทำยังไงดี เมื่อคนแก่เบื่ออาหาร? ชวนเข้าใจวิธีดูแลผู้สูงอายุ

หลายคน มีความไม่สบายใจ กังวลใจ เมื่อเห็นคุณพ่อคุณแม่ที่สูงอายุขึ้น เพลีย เหนื่อยง่ายและมีอาการ คนแก่เบื่ออาหาร อาหารที่เคยชอบกินกลับบ่นว่าไม่อร่อย หรือไม่อยากกิน ทำให้รู้สึกกลุ้มใจไม่รู้จะทำยังไงดี หากปล่อยไว้นานไป จะทำให้ท่านยิ่งอ่อนแอ และอาจไม่สามารถใช้ชีวิตตามปกติหรือทำกิจกรรมที่ชอบได้ บทความนี้เราจะมาทำความเข้าใจถึงสาเหตุที่ทำให้คุณพ่อคุณแม่เบื่ออาหาร และจะมีวิธีไหนบ้างที่สามารถช่วยทำให้ท่านกลับมามีความสุขกับการกินอาหารได้ แม้จะสูงวัยแต่ก็ยังแข็งแรง สดชื่น ทำกิจกรรมต่างๆร่วมกับครอบครัวและเพื่อนฝูงได้เหมือนเดิม บ่อยครั้งเมื่ออายุมากขึ้นความอยากอาหารจะลดลงอย่างค่อยเป็นค่อยไปถือเป็นส่วนหนึ่งของพัฒนาการตามช่วงวัย การสูงวัยทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายและวิถีชีวิตหลายอย่าง ซึ่งอาจทำให้คนแก่เบื่ออาหารได้

สาเหตุที่คนแก่เบื่ออาหาร

หากคนแก่เบื่ออาหารอย่างกระทันหัน ถือเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องให้ความสนใจและจำเป็นต้องปรึกษาแพทย์ ท่านอาจจำเป็นต้องได้รับการตรวจสุขภาพเพื่อแยกแยะว่าอาการเบื่ออาหารนั้นเกิดจากโรคร้ายที่ซ่อนอยู่หรือไม่ หรือบางครั้งก็อาจเป็นผลข้างเคียงจากการรับประทานยาบางชนิด ซึ่งหากท่านมีประกันค่ารักษาพยาบาลอยู่แล้วก็ช่วยให้เราเบาใจได้ไม่น้อยทีเดียว

โรคร้ายแรงบางประเภทสามารถส่งผลต่อการรับรสของผู้สูงอายุและยังทำให้ไม่อยากอาหาร ได้แก่:

1. โรคสมองเสื่อมและโรคพาร์กินสัน
2. ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์
3. มะเร็ง
4. การติดเชื้อในช่องปากและลำคอ หรือโรคเหงือก
5. ความผิดปกติของต่อมน้ำลาย

ผลข้างเคียงของยา เช่น อาการปากแห้งหรืออาการขมปาก ขมคอ จะทำให้รสชาติของอาหารหรือน้ำที่ผู้สูงอายุรับประทานเปลี่ยนแปลงไปซึ่งอาจทำให้คนแก่เบื่ออาหารได้เช่นกัน นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่น ๆ ซึ่งไม่ได้เกิดจากปัญหาสุขภาพหรือการใช้ยา ที่สามารถส่งผลต่ออาการคนแก่เบื่ออาหารได้ ดังนี้

1. ขาดการออกกำลังกาย

การออกกำลังกายเป็นประจำช่วยให้เจริญอาหาร ซึ่งบางครั้งเมื่อเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ หลายคนก็หยุด หรืออาจละเลยการออกกำลังกายไปบ้าง ผู้สูงอายุจำเป็นต้องขยับร่างกายบ้าง เพื่อส่งเสริมให้เกิดความอยากอาหาร

2. ภาวะขาดน้ำ

ภาวะขาดน้ำทำให้ความอยากอาหารลดลง ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ได้รับของเหลวจากการรับประทานอาหารหรือการดื่มน้ำที่ไม่เพียงพอ นอกจากนี้ยังพบว่าผู้ที่มีอายุมากขึ้นหรือรับประทานยาที่ใช้รักษาโรคประจำตัวเป็นประจำจะมีความเสี่ยงต่อภาวะขาดน้ำสูงขึ้นเช่นกัน

3. การรับประทานอาหารไม่เป็นเวลา

การปรับเปลี่ยนช่วงเวลาการรับประทานอาหารบ่อยๆ หรือทานอาหารไม่ตรงตามมื้ออาหารที่ควรจะเป็น ทำให้ร่างกายไม่สามารถกระตุ้นความอยากอาหารตามเวลาได้ จึงทำให้คนแก่เบื่ออาหารได้ง่ายขึ้น

4. ไม่สามารถเตรียมอาหารได้

ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำพังอาจไม่ได้รับประทานอาหารเพราะไม่สามารถเตรียมอาหารด้วยตนเองได้

5. สูญเสียการรับรส

เมื่ออายุมากขึ้น ต่อมรับรสของหลายคนก็ตรวจจับรสชาติได้น้อยลง อาหารปกติอาจจะจืดชืดและไม่น่ากินสำหรับผู้สูงอายุอีกต่อไป

6. เคี้ยว กลืน หรือกินลำบาก

ถ้าหากอาหารการกิน เคี้ยวหรือกลืนยากเกินไป ทำให้รู้สึกไม่สบายตัว ผู้สูงอายุก็ไม่อยากกิน ปัญหานี้ส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจาก

• ความเสื่อมของร่างกายตามวัย
• ปัญหาสุขภาพฟัน
• การรับประทานยาบางประเภท
• การรักษาทางการแพทย์ เช่น การผ่าตัด
• การเป็นโรคบางชนิด เช่น อัมพาต สมองเสื่อม กล้ามเนื้ออ่อนแรง พาร์กินสัน

7. ความไวต่อกลิ่น

บางครั้งผู้สูงอายุอาจมีความรู้สึกไวต่อกลิ่นของอาหารบางชนิดที่ทำให้รู้สึกคลื่นไส้หรือกินไม่ได้ ทำให้มีอาการไม่อยากอาหารตามไปด้วย

8. อาการซึมเศร้าหรือความเหงา

อาการซึมเศร้าหรือความเหงาเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญที่ทำให้ คนแก่เบื่ออาหาร และอาจส่งผลทำให้ผู้สูงอายุไม่ชอบช่วงเวลาของการรับประทานอาหารเพราะไม่มีใครกินด้วย และเมื่อถึงเวลารับประทานอาหารความเหงาก็ทวีความรุนแรงมากขึ้น

9. สูญเสียการควบคุม

เมื่อผู้สูงอายุต้องพึ่งพาผู้อื่นในการใช้ชีวิตประจำวัน ท่านจะสูญเสียการควบคุมชีวิต รู้สึกไม่สามารถเลือกว่าตนเองต้องการใช้ชีวิตอย่างไร และ บางครั้งไม่สามารถเลือกได้ว่าจะกินอะไร ก็ทำให้ไม่อยากอาหารตามไปด้วย

10. บรรยากาศช่วงเวลารับประทานอาหารเป็นพิษ

หากเวลารับประทานอาหารกลายเป็นช่วงเวลาแห่งความขัดแย้งหรือข้อโต้เถียงเกี่ยวกับสิ่งที่ผู้สูงอายุเลือกรับประทาน เช่น ลูกอาจมองว่าการทานอาหารบางประเภทไม่เหมาะกับสุขภาพของผู้สูงอายุ ทำให้เกิดการเชื่อมโยงอาหารกับความไม่พอใจ ทำให้คนแก่เบื่ออาหาร และหลีกเลี่ยงช่วงเวลารับประทานอาหาร

การกระตุ้นคนแก่เบื่ออาหารให้กลับมารับประทานได้ตามปกติถือเป็นเรื่องสำคัญและท้าทาย แนวทางดูแลผู้สูงอายุที่ต้องเริ่มทำคือ การพาผู้สูงอายุไปพบแพทย์เพื่อตรวจคัดกรองความเสี่ยงของโรคอันตรายที่อาจซ่อนอยู่หรือตรวจสอบผลข้างเคียงของยาที่กำลังรับประทานอยู่ นอกจากนี้สิ่งที่ผู้ดูแลหรือแม้กระทั้งผู้สูงอายุเองต้องทำเพื่อแก้ไขอาการเบื่ออาหาร มีดังนี้

1. แก้อาการไม่สบายที่เกิดจากผลข้างเคียงของยา

ยาบางชนิดทำให้ปากแห้ง ดังนั้นก่อนรับประทานอาหารแนะนำให้ผู้สูงอายุเคี้ยวหมากฝรั่งไร้น้ำตาลหรือแปรงฟัน หรือใช้น้ำยาบ้วนปาก เทคนิคนี้จะกระตุ้นให้น้ำลายไหล ลดความรู้สึกไม่สบาย และเพิ่มความสามารถในการรับรส

2. ทำให้ช่วงเวลารับประทานอาหารเป็นประสบการณ์ที่ดี

ผู้สูงอายุบางคนชอบการรับประทานอาหารในบรรยากาศที่ดี สถานที่สวยงาม บางคนชอบการพบปะสังสรรค์กับผู้อื่น การปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมเหล่านี้สามารถกระตุ้นความอยากอาหารได้

3. ให้ทางเลือกและการควบคุม

เมื่อผู้สูงอายุป่วยหรืออ่อนแอ จะรู้สึกสูญเสียความเป็นอิสระที่จะเลือกหรือปฏิเสธสิ่งที่จะกิน รู้สึกสูญเสียการควบคุมชีวิตของตัวเอง ดังนั้นการอนุญาตให้ผู้สูงอายุได้เลือกหรือวางแผนมื้ออาหารด้วยตนเองก็จะสามารถแก้ไขอาการคนแก่เบื่ออาหารได้

4. เสิร์ฟน้ำระหว่างมื้ออาหาร และการจำกัดของเหลวระหว่างมื้ออาหาร

ภาวะขาดน้ำส่งผลโดยตรงต่อการเบื่ออาหาร ดังนั้นการดื่มน้ำให้เพียงพอจึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้สูงอายุ นอกจากนี้การดื่มน้ำบ้างระหว่างมื้ออาหารจะช่วยให้ผู้สูงอายุเคี้ยวและกลืนอาหารได้อย่างปลอดภัย อย่างไรก็ตามการทานอาหารที่เป็นของเหลว หรือเครื่องดื่มประเภทอื่นๆ เช่น นม มากเกินไปจะทำให้อิ่มได้ง่ายจึงทำให้ผู้สูงอายุทานอาหารได้น้อยลง ดังนั้นควรส่งเสริมให้ดื่มน้ำหรือเครื่องดื่มเป็นอาหารว่างสำหรับผู้สูงอายุ เช่น น้ำผลไม้ ในช่วงเวลาอื่นๆ นอกจากมื้ออาหาร จะช่วยให้ร่างกายของผู้สูงอายุได้รับน้ำมากขึ้น

5. ทำอาหารให้มีรสชาติเข้มข้น

ต่อมรับรสของผู้สูงอายุมักจะไวต่อความรู้สึกน้อยลง อาหารรสจืดทำให้ความอยากอาหารลดลง ลองหันมาใช้เครื่องปรุงที่มีรสชาติเข้มข้นขึ้น เช่น การใช้เครื่องเทศ สมุนไพรต่างๆ ก็จะช่วยเพิ่มความน่าสนใจของอาหารได้

6. ใช้ประโยชน์จากช่วงเวลาที่หิวโหย

หากผู้สูงอายุอยากรับประทานอาหารเพิ่ม ให้รีบตอบสนองทันทีโดยอนุญาติให้ท่านทานมากขึ้นโดยไม่ต้องสนใจว่าจะเป็นเวลากี่โมงหรือจะเป็นอาหารอะไร แค่ใช้ประโยชน์จากความหิวเพื่อเพิ่มแคลอรี่และสารอาหารเข้าสู่ร่างกาย

อาการเบื่ออาหารของผู้สูงอายุมักเกิดจากหลายปัจจัยพร้อมๆ กัน ผู้ดูแลหรือผู้สูงอายุเอง ต้องหมั่นสังเกตตนเอง ทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ แม้ว่าร่างกายที่เสื่อมสภาพนั้นอาจแก้ไขไม่ได้ แต่เราสามารถดูแล ควบคุมโรคประจำตัวให้อยู่ในภาวะที่เหมาะสม และส่งเสริมด้านจิตใจให้แข็งแรงได้ เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า “ใจเป็นนาย กายเป็นบ่าว” หากสุขภาพใจแข็งแรง  การจัดการปัญหาทางด้านร่างกายก็ไม่ยาก

DIY INSPIRE NOW ทำให้ฉันดูแลสุขภาพได้ดีขึ้นหรือเปล่า ? เข้าใจผู้สูงอายุกันมากขึ้นใช่หรือไม่ ? หากคุณพ่อคุณแม่ของใครมีอาการเบื่ออาหาร มาแชร์วิธีการรับมือเพิ่มเติมกับเรานะคะ ♡

อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : dailycaring.com