สงกรานต์ หมายถึง อะไร ? ชวนดูความสำคัญของวันปีใหม่ไทย มีบทบาทอย่างไรกับวิถีชีวิตคนไทย

เมื่อเข้าช่วงเดือนเมษายนของทุกปี เทศกาลสำคัญในเดือนนี้คงหนีไม่พ้นประเพณีสงกรานต์ในประเทศไทยหรือวันปีใหม่ไทย ซึ่งวันสงกรานต์ 2566 ตรงกับวันพฤหัสบดีที่ 13 เมษายน – วันเสาร์ที่ 15 เมษายน และเป็นวันหยุดยาวที่จะได้กลับบ้านไปใช้เวลากับครอบครัว หรือได้ไปเที่ยวพักผ่อนอีกด้วย แล้วมีใครเคยสงสัยบ้างไหมคะว่า ประเพณีวันสงกรานต์มีที่มาที่ไปอย่างไร ทำไมถึงเป็นวันปีใหม่เดิมของไทย สงกรานต์ หมายถึง อะไร มีความสำคัญอย่างไรบ้าง มารู้จักเทศกาลนี้ให้มากขึ้นกันค่ะ

สงกรานต์ หมายถึง อะไร ? ชวนย้อนรอยดูความเป็นมาของวันสงกรานต์กัน

ประเพณีสงกรานต์ ไม่ได้มีเฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น แต่ยังมีประเพณีนี้ในกัมพูชา ลาว เมียนมาร์ ศรีลังกา ไปจนถึงชนกลุ่มน้อยบางส่วนแถบไทเวียดนามและมณฑลยูนนานของจีนอีกด้วย ซึ่งมีความเชื่อกันว่า วันสงกรานต์ เป็นวันที่ได้รับอิทธิพลมาจากเทศกาลโฮลีของประเทศอินเดีย แต่เปลี่ยนจากการสาดสีมาเป็นการสาดน้ำใส่กัน เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพอากาศที่ร้อนจัดในช่วงเดือนเมษายน และในอีกแง่หนึ่ง ยังมีความเชื่อว่าเป็นการปัดเป่าสิ่งไม่ดีออกไปด้วย ทำให้นิยมเล่นสาดน้ำและมีการประแป้งให้กัน

คำว่าสงกรานต์ หมายถึง “เคลื่อนย้าย” มาจากภาษาสันสกฤต ซึ่งมีความเชื่อว่า วันสงกรานต์เป็นช่วงเวลาของการเคลื่อนย้ายจักรราศีจากปีเก่าเข้าสู่ปีใหม่ตามความเชื่อของคนไทยและประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้คนไทยยึดถือวันสงกรานต์เป็น “วันขึ้นปีใหม่ไทย” มาตั้งแต่สมัยโบราณ อีกทั้งยังมีความเชื่อว่าในช่วงสงกรานต์แต่ละปีจะมีนางสงกรานต์ประจำปีต่างกันไป ซึ่งแต่ละนางก็มีประวัตินางสงกรานต์ที่แตกต่างกันด้วย โดยนางสงกรานต์ 2566 มีชื่อว่า นางสงกรานต์กิมิทาเทวี ทั้งนี้ แต่เดิมนั้นจะกำหนดวันประเพณีสงกรานต์ขึ้นตามการคำนวณทางดาราศาสตร์ แต่ในปัจจุบันได้มีการกำหนดวันที่แน่นอนคือ วันที่ 13 – 15 ในเดือนเมษายนของทุกปี

ด้วยความที่เป็นประเพณีส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ มีวันหยุดต่อเนื่องกันหลายวัน ดังนั้นสงกรานต์ หมายถึงช่วงเทศกาลที่สำคัญที่สุดเทศกาลหนึ่งของคนไทย การเฉลิมฉลองแบบดั้งเดิมมีตั้งแต่การเข้าวัด เตรียมของทำบุญถวายพระและมีการตักบาตรเพื่อความเป็นสิริมงคล มีการรดน้ำขอพรผู้ใหญ่การเดินทางกลับไปเยี่ยมบ้านเกิด รวมถึงการขนทรายเข้าวัดและสาดน้ำเพื่อความสนุกสนาน ก่อนที่การละเล่นสาดน้ำจะมีรูปแบบเปลี่ยนไปตามยุคสมัย กลายเป็นเทศกาลที่ดังไกลไปทั่วโลกและมีชาวต่างชาติรู้จักมากที่สุดเทศกาลหนึ่งของประเทศไทย

กิจกรรมช่วงวันสงกรานต์แบบไทยๆ มีอะไรบ้าง ?

ตอนนี้ก็ได้ทราบกันแล้วว่า วันสงกรานต์ หมายถึงอะไร และมีความเป็นมาอย่างไร ถ้าพูดสงกรานต์ 2566 ซึ่งเป็นช่วงหลังการระบาดของ COVID – 19 เป็นที่เรียบร้อยแล้ว ทำให้มีการจัดอีเว้นท์เล่นน้ำในวันสงกรานต์กันอีกครั้งหลังจากไม่ได้จัดกิจกรรมมานานถึง 3 ปี และสำหรับใครที่มีภูมิลำเนาอยู่ต่างจังหวัด ก็สามารถกลับบ้านไปเยี่ยมครอบครัวได้โดยที่ไม่ต้องกังวลในเรื่องของโรคระบาดแล้วนะคะ แล้วกิจกรรมวันสงกรานต์มีอะไรบ้างนอกจากการเล่นน้ำ มาดูกันเลยค่ะ

• ทำบุญตักบาตร : เรียกได้ว่าเป็นประเพณีที่นิยมทำมากที่สุด เพราะช่วงสงกรานต์ หมายถึงวันฤกษ์ดี เป็นสิริมงคล และเป็นวันขึ้นปีใหม่ไทย หลายคนจึงนิยมทำบุญตักบาตรเพื่อเสริมความเป็นสิริมงคลให้กับตนเองและครอบครัว
• รดน้ำหรือสาดน้ำ : สงกรานต์ หมายถึงวันขึ้นปีใหม่ไทย ดังนั้นจึงมีการละเล่นอย่างการรดน้ำเจือน้ำอบน้ำหอมเพื่อเป็นการอวยพรแก่กัน เป็นการละเล่นคลายร้อนที่เปิดโอกาสให้หนุ่มสาวได้พบปะกันในอดีต แต่ปัจจุบันการเล่นสาดน้ำมีรูปแบบเปลี่ยนไป เน้นความสนุกสนานมากขึ้น กลายเป็นเทศกาลใหญ่ที่ได้รับความนิยมทั้งสำหรับชาวไทยและต่างชาติ

• สรงน้ำพระ : ประเพณีสงกรานต์ คือโอกาสดีที่หลายบ้านจะนำพระพุทธรูปมาทำการสรงน้ำเพื่อขอพร เสริมความเป็นสิริมงคล และยังถือเป็นการทำความสะอาดพระพุทธรูปในบ้านไปในตัว นอกจากนี้ตามห้างร้านหรือสถานที่ราชการสำคัญๆ ก็นิยมนำพระพุทธรูปมาให้ประชาชนทั่วไปได้ร่วมสรงน้ำด้วย
• รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ : การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่คือการนำน้ำสะอาดลอยดอกมะลิผสมน้ำอบไทยรดที่มือผู้ใหญ่ในบ้านหรือผู้ใหญ่ที่เราเคารพนับถือเพื่อขอพรกับท่าน ถือเป็นช่วงเวลาที่เราจะได้กลับบ้านไปเยี่ยมครอบครัวและผู้ใหญ่ในบ้าน 
• บังสุกุลอัฐิ : เป็นประเพณีที่ยังพบเห็นอยู่บ้าง นั่นก็คือการนำกระดูกญาติผู้ใหญ่ที่เสียชีวิตไปแล้วมาก่อเป็นเจดีย์ จากนั้นจึงนิมนต์พระสงฆ์ไปสวดบังสุกุลให้กับท่าน
• ก่อเจดีย์ทราย : ปัจจุบันยังมีหลายๆ วัดนิยมก่อเจดีย์ทราย โดยกิจกรรมนี้ในช่วงสงกรานต์ หมายถึงการนำทรายของวัดมาก่อเป็นเจดีย์ จากนั้นจึงประดับประดาด้วยดอกไม้ต่างๆ ให้สวยงาม บางแห่งก็มีการประกวดเจดีย์ทรายด้วย
• การนำทรายเข้าวัด : ทางภาคเหนือของไทยยังมีประเพณีขนทรายเข้าวัดหลงเหลืออยู่ เชื่อว่าการนำทรายเข้าวัดจะเป็นการนำความสุข ความเจริญ และโชคลาภมาสู่เรา เพราะในอดีตเวลาเราเดินทางเข้าออกวัดอาจมีทรายติดเท้าออกมาด้วยซึ่งถือว่าเป็นบาป ทุกๆ ช่วงสงกรานต์จึงมีการนำทรายกลับเข้าวัดชดเชยทรายที่ติดเท้าของเราออกมาในแต่ละปีนั่นเอง 
• การปักตุง 12 นักษัตร : ทางภาคเหนือจะมีการปักตุง 12 นักษัตร (อ่านเพิ่มเติม ตำนาน 12 นักษัตร) ซึ่งมีความเชื่อว่า การปักตุงจะเป็นการช่วยเหลือญาติที่อยู่ในภพภูมิชั้นที่ต่ำกว่า ให้สามารถเกาะชายตุงขึ้นมาชั้นภพภูมิที่ดีกว่าได้ ซึ่งจะนำตุงมาปักบนเจดีย์ทรายในวัดนั้นเองค่ะ

Inspire Now ! : การได้รู้ที่มาที่ไปของเทศกาลประเพณีสำคัญต่างๆ ได้รู้ว่าวันสงกรานต์ หมายถึงอะไร ก็จะทำให้เราได้เข้าใจวัฒนธรรมที่มีมาแต่เดิมกันมากขึ้น และได้ทราบว่าถูกจัดขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ใด ทำให้เราสามารถใช้เวลาในช่วงเทศกาลได้อย่างคุ้มค่าและถูกต้องตามหลักประเพณี สำหรับบางคนที่ไม่ชอบเล่นน้ำสงกรานต์ในปัจจุบัน ก็ยังสามารถใช้เวลาในช่วงเทศกาลกับครอบครัวได้อย่างเต็มที่ เป็นการกระชับความสัมพันธ์และแบ่งปันความรักความคิดถึงให้แก่กัน ในปีนี้เราไม่ต้องกังวลในเรื่องของโรคระบาดแล้ว หากมีโอกาสก็อย่าลืมกลับบ้านไปหาคุณพ่อคุณแม่หรือญาติผู้ใหญ่ที่เคารพรัก ซึ่งท่านคอยเราอยู่ที่บ้านด้วยความคิดถึงและห่วงใยด้วยนะคะ

DIY INSPIRE NOW คือแรงบันดาลใจของฉันใช่ไหม ? สงกรานต์ปีนี้จะได้เล่นน้ำอีกครั้งแล้ว ทั้งยังได้กลับบ้านไปหาครอบครัวและได้ใช้เวลาช่วงวันหยุดยาวอีกด้วย ใครชอบทำกิจกรรมอะไรในวันสงกรานต์บ้าง มาคอมเมนต์บอกกันได้นะคะ ♡

อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : finearts.go.th, thaipbs.or.th, angkokbiznews.com, th.wikipedia.org, archive.clib.psu.ac.th, thairath.co.th

Featured Image Credit : freepik.com/jcomp